Ένα από τους μεγαλύτερους εθισμούς της εποχής μας είναι η σκέψη. Οι περισσότεροι άνθρωποι είμαστε απρόθυμοι στο να “απεγκλωβιστούμε’’ από τις σκέψεις μας, εφόσον είναι μέρος της ταυτότητας μας σαν άνθρωποι. Η γνωστική ανάπτυξη έπαιξε βασικό ρόλο στην εξέλιξη της ανθρώπινης ύπαρξης, τόσο που πλέον δεν γνωρίζουμε πως να την απελευθερώσουμε.
Παρόλα αυτά, ένα από τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα της συνεχόμενης σκέψης είναι η μειωμένη αντίληψη του τώρα.
Πράγματι, ενσυνειδητότητα απαιτεί σημαντική προσπάθεια και εξάσκηση, κάτι που δεν είναι όλοι πρόθυμοι να ασκήσουν. Ο εγκέφαλος μας έχει εξελικτικά αναπτυχθεί έτσι ώστε να απορροφά και να επεξεργάζεται οποιαδήποτε πληροφορία που βρίσκεται στο περιβάλλον μας. Ένα μικρό τμήμα πληροφορίας μπορεί να προκαλέσει έως και 45 σκέψεις ανά λεπτό, σε υποσυνείδητο επίπεδο. Πόσες από αυτές όμως είναι πραγματικά παραγωγικές;
Στην πραγματικότητα, ονειροπολούμε περίπου το μισό της ημέρας μας. Διαφημίσεις, ειδοποιήσεις, μηνύματα – όλα αυτά συχνά μας κατευθύνουν προς το παρελθόν ή το μέλλον. Κάτι που προκαλεί ενδιαφέρον είναι ο τρόπος με τον οποίο η σύνηθες υπερδραστηριότητα του μυαλού αποτελεί μια ασυνείδητη προσπάθεια να διαφύγει από την απλότητα της παρούσας στιγμής. Βρισκόμαστε παγιδευμένοι στο παρελθόν, το μέλλον, ή σε μια διαρκή αξιολόγηση των πραγμάτων. Κατά τη διαδικασία αυτή, χάνουμε τις πλήρεις και ενδιαφέρουσες στιγμές που συμβαίνουν εδώ και τώρα.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η συνεχής ονειροπόληση αυξάνει τις διαπροσωπικές και ενδοπροσωπικές συγκρούσεις, δημιουργώντας παρεξηγήσεις μεταξύ φίλων, συναδέλφων, οικογενειακών μελών κ.λπ. Όταν βρισκόμαστε σε αυτήν την κατάσταση σκέψης, η λειτουργία μας γίνεται αντιδραστική, καθώς δρούμε “αυτοματοποιημένα”. Η προαναφερθείσα έρευνα συμπεραίνει επίσης ότι όσο περισσότερο ο νους μας απουσιάζει από το παρόν, τόσο λιγότερο ευτυχισμένοι νιώθουμε. Αντιθέτως, η παρουσία στο παρόν (ενσυνειδητότητα) προσφέρει απόλαυση, συγκέντρωση και δυνατότητα χαλάρωσης σε κάθε κατάσταση. Βοηθά στην αύξηση της αυτοπεποίθησης, έλεγχο των συναισθημάτων και της εμπλοκής σε όλα τα επίπεδα της ζωής. Επιπλέον, η ενσυνειδητότητα προσφέρει μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη, αποδοχή, και μειώνει την αυτοκριτική σχετικά με το ποιοι είμαστε και τι κάνουμε.
Συνήθως, η προσπάθεια που απαιτείται για να είμαστε πλήρως παρόντες στην τρέχουσα στιγμή θεωρείται απαιτητική. Η πλήρης αφοσίωση στην στιγμή δεν σημαίνει απουσία σκέψης, αλλά τη δυνατότητα επεξεργασίας του περιβάλλοντος μας χωρίς να είμαστε απόλυτα κυριευμένοι από τις σκέψεις μας. Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να φέρουμε με πρόθεση και φιλική περιέργεια την προσοχή μας στην τρέχουσα εμπειρία χωρίς να την κρίνουμε, αναλύσουμε ή αξιολογήσουμε, περιλαμβανομένων και των ίδιων των σκέψεων και συναισθημάτων.
Ισορροπία μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος
Το να αναλογιζόμαστε το παρελθόν ή να προγραμματίζουμε το μέλλον δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είμαστε καταδικασμένοι να αποτύχουμε. Στην πραγματικότητα, είναι μια αναγκαία πράξη. Ποιοι θα ήμασταν αν δεν μπορούσαμε να αναλογιστούμε τις παλιές μας επιτυχίες και αποτυχίες; Πού θα βρισκόμασταν αν δεν σχεδιάζαμε το μέλλον ή δεν προετοιμαζόμασταν για προσεχείς εκδηλώσεις;
Είναι υγιές να σκεφτόμαστε το παρελθόν και να προγραμματίζουμε το μέλλον. Το σύνηθες πρόβλημα είναι ότι γινόμαστε εμμονική πάνω σε αυτές τις σκέψεις. Ένα από τα πιο ζωτικά στοιχεία για μια υγιή/ισορροπημένη ζωή είναι να ελέγχουμε τις σκέψεις μας και να έχουμε επίγνωση/επαγρύπνηση για τη χρησιμότητα τους. Η υπερβολική σκέψη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη ζωή μας και να αυξήσει αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ των τριών διαστάσεων του παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος μας βοηθάει να είμαστε πιο υγιείς και ευτυχισμένοι.
Σίγουρα, είναι δύσκολο να πούμε ποια είναι η ακριβής ισορροπία, και σίγουρα είναι διαφορετική για τον καθένα. Αλλά μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι έχουμε εντοπίσει το κατάλληλο επίπεδο ισορροπίας όταν αγχωνόμαστε λιγότερο, νιώθουμε λιγότερες ανησυχίες και βιώνουμε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας στο παρόν και σε αρμονία.
- Πως να κρατήσουμε την ισορροπία
- Αναλογιστείτε το παρελθόν μόνον όταν υπάρχει λόγος να το κάνετε (π.χ. να αναλογιστείτε μια ευχάριστη εμπειρία, να αναγνωρίσετε παρελθοντικά λάθη ή να αναζητήσετε το μυστικό από μια προηγούμενη επιτυχία).
- Σκεφτείτε το μέλλον με εποικοδομητικό τρόπο και σε μικρές δόσεις (μην αφιερώνετε χρόνο σε ανησυχίες, σκεφτείτε το μέλλον για να προγραμματίσετε και να προετοιμαστείτε).
- Διαθέστε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σας στην παρούσα στιγμή (π.χ. απολαύστε μια βόλτα στη φύση αφήνοντας το κινητό στο σπίτι, ακούστε προσεκτικά τους φίλους/συναδέλφους σας χωρίς να ανησυχείτε για άλλα προβλήματα κλπ).
- Εφαρμόστε την ενσυνειδητότητα της παρούσας στιγμής
- Παρατήρηση– Η παρατήρηση των πέντε σωματικών αισθήσεων (όραση, ακοή, γεύση, οσμή, αφή) βοηθάει στο να επαναφέρει το μυαλό μας στο παρόν και να μας υπενθυμίζει τη σύνδεση με το σώμα μας.
- Εστιασμός στην αναπνοή /διαλογισμός – Οι τεχνικές αναπνοών και διαλογισμού βελτιώνουν το διανοητικό χειρισμός των εμποδίων και περιορίζουν την αυτοκριτική, κάτι που οδηγεί σε βελτίωση της ψυχικής υγείας, καθώς οι πρακτικές αυτές έχουν συσχετιστεί -μεταξύ άλλων- με χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και διαταραχής μετατραυματικού στρες.
- Αποδοχή – Σκοπός της ενσυνειδητότητας δεν είναι να αλλάξουμε, παρατείνουμε ή απωθήσουμε σκέψεις, συναισθήματά ή αισθήσεις, μια και είναι ήδη εδώ. Αυτό που κάνουμε είναι να φέρουμε με πρόθεση και φιλική περιέργεια την προσοχή μας στην τρέχουσα εμπειρία μας χωρίς να την κρίνουμε, αναλύσουμε ή αξιολογήσουμε.
- Yoga
Δεν θα εκπλαγείτε από το γεγονός ότι η γιόγκα θεωρείται ένας από τους καλύτερους τρόπους προς την επίγνωση/ενσυνειδητότητα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η γιόγκα θεωρείται ευεργετική, παρόλο αυτά, ένας από τους κύριους είναι η εστίαση στην αναπνοή μας. Όταν η εστίαση γίνεται στην αναπνοή, δεν υπάρχει άλλη επιλογή παρά να είμαστε παρόντες. Ένας άλλος ενδιαφέρον παράγοντας που συνδέεται με τη γιόγκα είναι ότι η πρακτική μας επιτρέπει να ενισχύσουμε την επίγνωσή μας μέσω των στάσεων και της ροής της. Οι απαλές μεταβάσεις από στάση σε στάση αποτελούν την ιδανική πρακτική για να αυξήσουμε την ικανότητά μας να παραμένουμε συνειδητοί προς την παρούσα στιγμή. Στην πραγματικότητα, οι μεταβάσεις αυτές προσομοιάζουν τις εμπειρίες που βιώνουμε στην καθημερινή ζωή μας (π.χ., από την ανάπαυση στην εργασία, μέχρι την επιστροφή στο σπίτι, στο μαγείρεμα και οτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα).
“The present moment is the only thing where there is no time. It is the point between past and future. It is always there and it is the only point we can access in time. Everything that happens, happens in the present moment. Everything that ever happened and will ever happen can only happen in the present moment. It is impossible for anything to exist outside of it.” (Thum, 2008)