Μια κρίση άγχους τείνει να εκδηλώνεται ως απάντηση σε ορισμένους στρεσογόνους παράγοντες και μπορεί να αναπτυχθεί σταδιακά, ενώ οι κρίσεις πανικού μπορεί να εκδηλωθούν απροσδόκητα και απότομα. Και τα δύο μπορεί να υποδηλώνουν μια υποκείμενη κατάσταση υγείας.

Μπορεί να ακούσετε ανθρώπους να μιλούν για κρίσεις πανικού και κρίσεις άγχους σαν να είναι το ίδιο πράγμα. Αλλά πρόκειται για διαφορετικές συνθήκες.

ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Οι επαγγελματίες υγείας βασίζουν τη διάγνωση στα κριτήρια που περιλαμβάνονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (5η έκδοση), γνωστό ως DSM-5. Αν και οι κρίσεις άγχους και πανικού μπορεί να μοιάζουν, οι διαφορές που περιγράφονται στο DSM βοηθούν στον εντοπισμό και τη διάκριση τους. Οι ορισμοί και τα διαγνωστικά κριτήρια στο DSM-5 καθοδηγούν τον επαγγελματία υγείας να κάνει διάγνωση και να ταξινομήσει την κατάσταση σας.

Οι διαφορές μεταξύ του πανικού και του άγχους περιγράφονται καλύτερα με βάση την ένταση των συμπτωμάτων και τη χρονική διάρκεια εμφάνισης των κύριων συμπτωμάτων. Οι κρίσεις πανικού συνήθως κορυφώνονται σε περίπου 10 λεπτά, ενώ το άγχος μπορεί να διαρκέσει μήνες.

Οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού αναφέρονται κυρίως ως διαταραχή πανικού και μπορεί να εμφανιστούν με συννοσηρότητα άλλων ψυχιατρικών διαταραχών.

Διαφέρουν από το άγχος στο ότι συνοδεύονται από συμπτώματα όπως:

  • Αίσθηση απομάκρυνσης από τον κόσμο (αποπραγματοποίηση)
  • Απομάκρυνση από τον εαυτό (αποπροσωποποίηση)
  • Φόβος θανάτου ή της απώλειας του ελέγχου

Από την άλλη πλευρά, ο όρος «κρίση άγχους» δεν ορίζεται στο DSM-5. Αντίθετα, ο όρος «άγχος» χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα βασικό χαρακτηριστικό διαφόρων ασθενειών που προσδιορίζονται υπό τους τίτλους αγχώδεις διαταραχές, ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές και διαταραχές που σχετίζονται με τραύματα και στρεσογόνες καταστάσεις.

Το άγχος διακρίνεται από την κρίση πανικού στο ότι περιλαμβάνει συμπτώματα όπως η ανησυχία, αλλά χωρίς τον ακραίο φόβο και την αίσθηση απομάκρυνσης που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού.

Ορισμένες από τις πιο συχνές διαταραχές στις παραπάνω τρεις κατηγορίες περιλαμβάνουν:

  • Διαταραχή πανικού
  • Αγοραφοβία χωρίς ιστορικό διαταραχής πανικού
  • Ειδική φοβία
  • Διαταραχή κοινωνικού άγχους (SAD)
  • Διαταραχή άγχους αποχωρισμού
  • Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ)
  • Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)
  • Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (GAD)

ΚΡΙΣΗ ΠΑΝΙΚΟΥ

Η κρίση πανικού είναι ένα έντονο και ξαφνικό αίσθημα φόβου, τρόμου ή δυσφορίας που συνοδεύεται από διάφορα άλλα ψυχικά και σωματικά συμπτώματα. Τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού είναι συχνά τόσο ακραία που προκαλούν σοβαρή αναταραχή. Σύμφωνα με το DSM-5, η κρίση πανικού χαρακτηρίζεται από τέσσερα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα.

  • Αποπραγματοποίηση
  • Αίσθημα αποστασιοποίησης από τον εαυτό (αποπροσωποποίηση)
  • Φόβος ότι θα χάσετε τον έλεγχο ή ότι θα τρελαθείτε
  • Φόβος του θανάτου
  • Πόνος στο στήθος
  • Ανατριχίλα
  • Υπερβολική εφίδρωση
  • Αίσθημα πνιγμού
  • Αίσθημα ζάλης, αστάθειας, ζαλάδας ή λιποθυμίας
  • Αίσθημα παλμών της καρδιάς, χτύπημα της καρδιάς ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού
  • Θερμές αναλαμπές
  • Ναυτία ή κοιλιακή δυσφορία
  • Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα (παραισθήσεις)
  • Τρέμουλο ή τρέμουλο
  • Αισθήσεις δύσπνοιας, δυσκολία στην αναπνοή

Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται συνήθως από το πουθενά χωρίς προφανές ή άμεσο λόγο . Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, είναι «αναμενόμενοι» επειδή ο φόβος προκαλείται από ένα γνωστό στρεσογόνο παράγοντα, όπως μια φοβία.

Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού κορυφώνονται μέσα σε 10 λεπτά και στη συνέχεια υποχωρούν. Ωστόσο, ορισμένες κρίσεις μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο ή να εκδηλωθούν διαδοχικά, καθιστώντας δύσκολο να προσδιοριστεί πότε τελειώνει η μία κρίση και πότε αρχίζει η άλλη. Μετά από μια κρίση, δεν είναι ασυνήθιστο να αισθάνεστε αγχωμένοι, ανήσυχοι, ακατάστατοι ή νευρικοί για το υπόλοιπο της ημέρας.

ΑΓΧΟΣ

Αντίθετα, το άγχος εντείνεται κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου και συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την υπερβολική ανησυχία για κάποιον πιθανό κίνδυνο – είτε πραγματικό είτε φανταστικό. Όταν η προσδοκία για κάποιο αγχογόνο γεγονός συσσωρεύεται και η μεγάλη ποσότητα άγχους φτάσει σε ένα υπερβολικό επίπεδο, μπορεί να αισθανθεί σαν «επίθεση». Τα συμπτώματα του άγχους μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:

  • Δυσκολία συγκέντρωσης
  • Ευερεθιστότητα
  • Ανησυχία
  • Διαταραγμένος ύπνος
  • Ζάλη
  • Κόπωση
  • Αυξημένος καρδιακός ρυθμός
  • Αυξημένη αντίδραση εκκίνησης
  • Μυϊκή ένταση

Ενώ ορισμένα από τα συμπτώματα του άγχους είναι παρόμοια με εκείνα που σχετίζονται με τις κρίσεις πανικού, είναι γενικά λιγότερο έντονα. Σε αντίθεση με την κρίση πανικού, τα συμπτώματα του άγχους μπορεί να είναι επίμονα και πολύ μακράς διάρκειας για ημέρες, εβδομάδες ή ακόμη και μήνες.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

  • Η ψυχοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα τα συμπτώματα σας, να αναπτύξετε τρόπους διαχείρισης τους, να απελευθερώσετε τον πόνο του παρελθόντος, να καθορίσετε την πορεία σας για το μέλλον και να αποκτήσετε μια πιο ξεκάθαρη και αισιόδοξη οπτική.
  • Τεχνικές χαλάρωσης: Οι τεχνικές χαλάρωσης περιλαμβάνουν την καθοδηγούμενη απεικόνιση, την αρωματοθεραπεία και τη μυϊκή χαλάρωση. Αν αντιμετωπίζετε συμπτώματα άγχους ή κρίσης πανικού, προσπαθήστε να κάνετε πράγματα που σας χαλαρώνουν. Κλείστε τα μάτια σας και συγκεντρωθείτε στην αναπνοή σας, κάντε ένα μπάνιο ή χρησιμοποιήστε λεβάντα, η οποία έχει χαλαρωτικά αποτελέσματα κ.α.
  • Πάρτε αργές και βαθιές αναπνοές: Όταν αισθάνεστε την αναπνοή σας να επιταχύνεται, εστιάστε την προσοχή σας σε κάθε εισπνοή και εκπνοή. Νιώστε το στομάχι σας να γεμίζει με αέρα καθώς εισπνέετε. Μετρήστε αντίστροφα από το τέσσερα καθώς εκπνέετε. Επαναλάβετε μέχρι να επιβραδυνθεί η αναπνοή σας.
  • «Mindfulness»: Οι παρεμβάσεις που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για τη θεραπεία των διαταραχών άγχους και πανικού. Η ενσυνειδητότητα είναι μια τεχνική που μπορεί να σας βοηθήσει να γειώσετε τις σκέψεις σας στο παρόν. Μπορείτε να εξασκηθείτε στην ενσυνειδητότητα παρατηρώντας ενεργά τις σκέψεις και τις αισθήσεις χωρίς να αντιδράτε σε αυτές ή να τις κρίνετε.

 

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. (2023). 5th edition. American Psychiatric Association

Gregory KD, Chelmow D, Nelson HD, et al. (2020). Screening for anxiety in adolescent and adult women: A recommendation from the Women’s Preventive Services Initiative. Ann Intern Med. doi:10.7326/M20-0580

National Institutes of Mental Health. (2022). Panic Disorder: When Fear Overwhelms. https://www.nimh.nih.gov/health/publications/panic-disorder-when-fear-overwhelms#part_6253

National Institute of Mental Health. (2023). Anxiety Disorders. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/anxiety-disorders